انجام کلیه امور ساختمانی از صفر تا صد

دیسک کمر چیست

درمان دیسک کمر : در ستون فقرات بدن انسان بین مهره های کمری استخوانی بالشتک ها یا صفحاتی از جنس غضروف قرار دارند که به آنها دیسک گفته می‌شود و واضحا در کمر به آنها دیسک کمر  گفته می شود.

دیسک کمر به انگلیسی lumbar disc hernistion گفته می شود.

کمر انسان دارای  5 مهره کمر است که در پایین آنها نیز استخوان مثلثی‌ شکلی به نام استخوان خاجی قرار گرفته است.

بنابراین در ناحیه کمر تعداد دیسک های بین مهره ای 5 عدد می باشد.

وظیفه اصلی دیسک ها در ستون فقرات بدن انسان ضربه‌گیر بودن آن است.

به عبارتی دیسک ها، فشارهایی را که به ستون فقرات وارد می‌شود را جذب می‌کند و همچنین کمک در بهبود حرکت بین مهره‌ها می نماید. بنابراین همه افراد دیسک کمر دارند و منظور از دیسک کمر فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر می باشد که البته یکی از صعب العلاج ترین بیماری های ستون فقرات می باشد که در عین حال قابل درمان است.

دیسک کمر از چه جنسی ساخته شده است؟

دیسک کمر از چه جنسی ساخته شده است؟ در کمر افراد ساختار ژله ای شکلی وجود دارد که عمدتا از آب و کمی پروتئین و دیسک کمر را تشکیل می دهد. معمولا افراد دیسک را کمردرد  هایی می دانند که بسیار دردناک بوده و مانع فعایتهای روزانه می شود. بنابراین همانطور که عنوان شد بیماری دیسک کمر در حقیقت به وضعی فتق دیسک کمر اطلاق می شود.

بیماری دیسک کمر هم در مردان  و هم زنان  تقریبا با شدت مساوی مشاهده می شود. بعضی از منابع معتقدند در مردان 30تا 50ساله فتق دیسک کمر کمی بیشتر دیده می شود. متاسفانه ما روز به روز با سونامی افزایش شیوع و کاهش سن ابتلا به کمر درد به علت دیسک کمر مواجه هستیم.به گونه ای که حتی در کلینیک ها جوانانی در رده سنی 16 تا 20 سال با کمردردهای که به علت فتق دیسک کمر روی داده روزانه مراجعه می کنند.

عکس دیسک کمر

همانطور که در شکل سمت راست مشاهده می کنید بیرون آمدن ماده ژله ای داخل دیسک کمر، عصبی که از کنارش رد می شود را تحریک می کند، این در واقع همان پارگی دیسک کمر می  باشد. مجموعه چند ریشه عصب که توسط دیسک های کمر تحریک می شوند، موجب تحریک عصب سیاتیک  ناشی از دیسک کمر شده که به آن درد سیاتیکی می گویند. بنابراین در بسیاری از موارد دیسک کمر و سیاتیک به نوعی مطرح کننده یک بیماری هستند.

علایم دیسک کمر

• درد موضعی در ناحیه کمرکه در یسیاری از بیماران ممکن است وجود نداشته باشد!
• درد انتشاری در پاها به عنوان یکی از مهمترین  علائم دیسک کمر مطرح می باشد. علایم دیسک کمر در پاها بسیار متغیر و در حدود 30 نوع علامت مختلف است.
• احساس ناتوانی یا گرفتگی در پاها و خصوصا درد پشت زانوها
• بی حسی و ضعف عضلانی
• احساس گزگز و مور مور و خواب رفتگی در پاها
• احساس سوزش عضلانی
• شایان ذکر است علائم اولیه دیسک در اغلب افراد ضعف عضلات ناحیه کمر و شکم است. به دنبال آن دیسک ضعیف شده و بدنبال یک حادثه جابجا شده و با فشار به اعصاب موجب بروز کمر درد و درد ساق پا، ران و … شوند.
• بسیاری از بیمارانی که دچار گزگز و مور مور در پا ها می باشند ابتدا به بیماری ام اس شک می کنند . در حالی که خواب رفتگی پا بیشتر به دلیل تحریک ریشه عصب توسط دیسک کمر می باشد تا بیماری ام اس. در ام اس بسیاری از علایم از جمله ضعف و دو بینی و… بسیار بارز تر می باشد.
• دیسک کمر ممکن است موجب کمردرد بسیار شدید شود ولی خصوصا در موارد مزمن ممکن است اصلا کمردرد هم نداشته باشد و فقط علائم درد باسن و درد ساق و کناره پا ایجاد کند.بسیاری از بیماران سابقه کمردرد را دارند ولی ممکن است این درد مربوط به گذشته هایی باشد که راحتی آن را نتوانند به دیسک کمر و درد ساق  و کف پا خود ارتباط دهند.

علایم دیسک کمر شدید و پیشرفته و پارگی دیسک کمر

بیمار با دیسک کمر شدید ممکن است از درد شدید کمر و با انتشار به باسن و پاشنه شکایت داشه باشد و بی حسی پاها و بی قوتی پاها و کاهش تمایل جنسی و اختلالات ادراری مانند کاهش یا تند شدن ادرار ممکن است از علائم دیسک کمر شدید باشد.

دیسک کمر خفیف و یا دیسک کمر متوسط هم اگر درگیری زیادی روی عصب ایجاد کنند می توانند علائم فوق را ایجاد کنند.

 ارتباط دیسک با درد پاها و علائم دیسک کمر در پاها

گاهی به دلیل فشاری ناگهانی که به ستون فقرات وارد می شود، دیسک نیز از جای خود خارج شده و باعث اعمال فشار بر ریشه های عصبی که از آن خارج می شود.

فشار دیسک با احساس کمردرد و سوزش در پاها ممکن است  همراه باشد. علاوه بر آن  ممکن است آن احساس درد دیسک کمر با  احساس گزگز و بی حسی در پاها  و درد پا و  ساق یا رانیز همراه باشد.

تاکید می کنم در برخی مواقع فتق دیسک کمر دردی در کمر ایجاد نمی کند ولی دیسک باعث ایجاد درد پا و درد در  ناحیه ساق پا و یا ران فرد شود . بنابراین ممکن است دیسک عامل ایجاد  درد پا و درد در ران و ساق پا  و باسن باشد ولی منشا اولیه درد ، در کمر باشد.

 عوامل تاثیر گذار در ایجاد دیسک کمر

یکی از عوامل فشار زیاد و ناگهانی مثل زمین‌خوردن یا بلندکردن یک جسم سنگین می باشد، از سایر عوامل ایجاد دیسک  کمر نیز اعمال فشارهای کم اما مکرر می باشد، مثلا سالها فرد طولانی پشت میز خود می نشیند و تدریجا دیسک کمر را تحریک می کند ولی هرنی و فتق دیسک بعضی چندین سال رخ می دهد اما علت آن را باید در تمام این سال هایی جستجو کرد که فرد بدون ورزش و تناوب در کار طولانی نشسته است.

در زمانی که فرد به سمت جلو خم می‌شود یا تنه را  به یک سمت می‌چرخاند دیسک های کمر نیز بیشتر به سمت عقب فشرده می‌شوند. پس زمانی که فرد به‌طور مکرر به جلو خم شده یا بارها با چرخش تنه مواجه باشد، احتمال فتق دیسک فرد افزایش می‌یابد.

علت دیسک کمر در جوانی چیست

دیسک کمر بیماری است که به دو روش ایجاد می شود یا فشار ناگهانی و شدید مانند برداشتن اجسام سنگین در حالت خمیده و ضربه خوردن و تصادف و موارد مشابه آن که این حالت ممکن است در جوانان به راحتی ایجاد شود. بنده بیماری 13 ساله با دیسک شدید کمر دارم که متعاقب یک مسابقه کشتی ایجاد شده است . علت دیگر دیسک کمر فشار های تدریجی است مثلا طولانی نشستن و رانندگی طولانی و ارتروز ستون فقرات و فشار زیاد به مفاصل فاست و …. که این موارد اغلب علت دیسک کمر در سنین بالاتر می باشند‌ .

 راههای تشخیص دیسک کمر

تشخیص دیسک کمر چگونه است ، سوالی که اکثر بیماران دارند

 از جمله راه های تشخیص می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در تشخیص پزشک معالج از بیمار مبتلا به کمر درد می خواهد که دراز کشیده و پای خود را به صورت عمودی بالا ببرد.تست SLR و معاینه انگشت شست و توانایی راه رفتن روی پنجه و پاشنه از مهمترین معاینات در تشخیص دیسک کمر می باشد.
• تست MRI
• تست نوار عصب و عضله در تشخیص دیسک کمر
• برای تشخیص دیسک کمر از میلوگرام ،پرتونگاری نیز استفاده می شود که چندان رایج نیست.
• تشخیص دیسک کمر در منزل راحت نیست اما اگر علایم شما به پاها  تیر می کشد و درد و خشکی صبحگاهی دارید باید احتمال بالای دیسک کمر را در خود بدهید .
• تشخیص دیسک کمر در منزل بسیار سخت است ولی اگر کمردردی دارید که به پا انتشار دارد و صبح که از خواب بلند می شوید کمردرد شما تشدید شده است احتمالا دیسک کمر دارید و باید بررسی شوید.

پارگی دیسک کمر چیست

همه افراد دارای غضروفی به نام دیسک در بین ستون فقرات خود می باشند و بیماری دیسک کمر در واقع عمدتا به فتق به همراه پارگی دیسک کمر در لایه خارجی آن اطلاق می شود.

 درمان دیسک کمر

نحوه استراحت برای دیسک کمر چگونه باید باشد

استراحت مطلق 

در مرحله اول درمان دیسک کمر فرد باید استراحت کند البته منظور چند ماه استراحت نیست بلکه ابتدا استراحت مطلق 3 روزه بعد استراحت نسبی و انجام فعالیت های روزانه به گونه ای که متخصص طب فیزیکی و توانبخشی به بیمار آموزش می دهد.

راه های درمان جدید دیسک کمر بستگی به سن و جنس و میزان بیرون زدگی ماده ژلاتینی و میزان پیشرفت بیماری و علائمی مانند بی اختیاری ادرار و مدفوع بستگی دارد ولی در مراحل اولیه مرتبط با میزان درد نیست.

هر چند سیستم های پیشرفته طب فیزیکی و توانبخشی در کنترل علائم دیسک کمر  بسیار موثر می باشد اما بنده با تجربه بالغ بر 20 سال درمان غیر جراحی دیسک کمر   معتقدم، دیسک کمر بدون رعایت نکات اموزش داده شده به بیمار و انجام ورزش صحیح به شیوه درستی کنترل نمی شود و اگر هم کنترل شود مجدد عود خواهد کرد.

عملکرد موثر و درمانی دستگاه تراکشن ستون فقرات سبب ایجاد فاصله ی بین مهره ای و آزادسازی دیسک آسیب دیده و تحت فشار مهره ها که این امر بطور معجزه آسایی باعث خونرسانی و آبرسانی به دیسک می شود و در مدت زمان کوتاه دیسک آسیب دیده و تحت فشار بازسازی و ترمیم خواهد شد

مزایای درمان کمر درد با دستگاه :

1-هزینه خرید مناسب در مقابل هزینه های فیزیوتراپی در کلینیک

2- وزن و سایز مناسب برای استفاده در منزل و اشغال فضای کم

3- صرفه جویی در زمان با توجه به نیاز مراجعه مکرر شخص بیمار برای انجام حرکات فیزیوتراپی در کلینیک

4- دستگاه کشش خانگی ستون فقرات (تراکشن ) درتسریع درمان و مراحل فیزیوتراپی در منزل میتواند موثر واقع شود و در کاهش استرس فرد بیمار برای مراجعه در زمان های مختلف به کلینیک کمک بکند

5- افزایش فاصله مفاصل بین مهره ای

6- پیشگیری از چسبندگی غلاف دورال

7- کاهش فشار دیسک های بین مهره ای

8- کاهش التهب روی ریشه های عصبی

9- کاهش درد، التهاب و اسپاسم عضلانی

10- بهبود گردش خون در کانال های عصبی

دستگاه کشش ستون فقرات چیست؟

تراکشن ستون فقرات نوعی از درمان به کمک برداشتن فشار از روی ستوف فقرات است فشار روی آن را کاهش می‌دهد.تراکشن را می‌توان به دو صورت دستی و یا مکانیکی انجام داد. کشش ستون فقرات برای درمان دیسک‌های داری فتق، سیاتیک، بیماری دژنراتیو دیسک، فشردگی اعصاب و سایر عارضه‌های مربوط به کمر مورد استفاده قرار می‌گیرد. برداشتن فشار از روی نخاع بصورت غیرجراحی نوعی کشش موتوریزه شده است که می‌تواند به کاهش درد کمر کمک کند.

در برداشتن فشار از روی ستون فقرات به آرامی ستوان فقرات فرد کشش می‌آید و باعث تغییر نیرو و موقعیت ستون فقرات می‌شود. این تغییر با ایجاد فشار منفی در دیسک، باعث کاهش فشار روی دیسک‌های ستون فقرات می‌شود که همچون کوسن‌های ژل مانندی بین استخوان‌های ستون فقرات فرد قرار دارند. در نتیجه ممکن است که دیسک‌های برآمده یا فتق دار عقب‌نشینی کنند و فشار را از روی عصب‌ها و سایر ساختارهای ستون فقرات فرد بردارند. برداشته شدن فشار از روی اعصاب به بهبودی حرکت آب، اکسیژن و مایعات غنی از مواد مغذی به داخل دیسک‌ها کمک می‌کند و باعث درمان آنها می‌شود.

تراکشن ستون فقرات باعث کششیدن ستون فقرات جهت برداشتن فشار از روی دیسک‌های فشرده می‌شود.

معمولا دوره درمانی دستگاه 60 روز برای بیمارانی که عارضه ی دو دیسک آسیب دیده دارند و استفاده روزانه از دستگاه 3 بار 3 دقیقه ای می باشد.

برای اشخاصی که بیماری حادتر و تنگی کانال نخاع دارند مدت زمان درمان بیشتر خواهد بود

فروش دستگاه تراکشن کمر

فروش دستگاه کشش ستون فقرات در فروشگاه درمان دیسک به صورت اینترنتی می باشد

 درمان دیسک کمر با ورزش

قدم اول برای درمان دیسک کمر با ورزش تقویت عضله ورزش استاتیک می باشد که همه می توانند انجام دهند اما افرادی که کمردرد و خصوصا دیسک کمر دارند و یا دردهای سیاتیک با انتشار به پا دارند باید ورزش را زیر نظر پزشک متخصص آموزش ببینند چه بسا بعضی از ورزش ها مشکل سیاتیک و فتق را تشدید می کنند.

به کلیه بیماران تاکید می کنم ورزش باید در مرحله کاهش درد شروع شود. ورزش در زمانیکه درد زیاد دارید موجب تشدید علایم دیسک کمر می شود.کم نیستتد بیمارانی که در مرحله حاد دیسک کمر به استخر مراجعه می کنند و با تشدید درد به کلنیک ما مراجعه می کنند.

بعد از کاهش درد یکی از مهمترین ورزش های ایزومتریک در بیماران مبتلا به دیسک کمر ورزش تیلتینگ می باشد. ورزش تیلتینگ اولین ورزشی است که دکتر سپهریان به بیماران خود توصیه می کند. شاید این ورزش را بتوان ورزش کلیدی در درمان و پیشگیری از دیسک کمر عنوان کرد. در این ورزش بیمار دراز می کشد و پاهای خود را جمع می کند و کمر خود را به پایین فشار می دهد و برای 10 ثانیه این ورزش را انجام می دهد.

ورزش دوم دیسک کمر ورزش کشش عضله پریفورمیس

ورزش دوم دیسک کمر ورزش کشش عضله پریفورمیس می باشد.

در این ورزش در شرایطی که دراز کشیده اید ، پای خود را روی پای دیگر بیاندازید و در جهتی مطابق به شکل از لبه خارجی زانو لگن را بکشید که عضله پریفورمیس و محل خروج سیاتیک شما کشیده شود. این کشش را 15 ثانیه نگه دارید و 5 بار تکرار کنید. انجام صحیح این ورزش که ما در کیلنیک خودمان برای بیماران انجام می دهیم از مهمترین ورزش ها ی کنترل علایم دیسک کمر در پاها می باشد.

اگر این ورزش کلیدی دیسک کمر را اشتباه انجام دهید درد شما تشدید می شود.

ورزش سوم دیسک کمر از جمله ورزش های سری مک کنزی

ورزش سوم دیسک کمر از جمله ورزش های سری مک کنزی می باشد.

در شرایطی که روی شکم خوابیده اید و زیر آن بالش گذاشته اید، سر و گردن را مطابق شکل بالا بیاورید و 10 ثانیه نگه دارید.

کمی صبر کنید اگر با این ورزش احساس آرامش در کمر یا پای خود داشتید 10 مرتبه دیگر این ورزش دیسک کمر را ادامه دهید.

لطفا در این ورزش دقت کنید فقط باسن بچرخد ولی کمر از روی زمین بلند نشود .

ورزش چهارم دیسک کمر ، پای خود را مطابق شکل در شکم خود جمع کنید و هر طرف را 10 ثانیه بکشید و 10 مرتبه تکرار کنید. در این کشش محل اتصال کمر به لگن باید کشیده شود.

قدم بعد در ورزش های دیسک کمر ، ورزش‌های دینامیک و حرکتی می باشد  که بیشترین تاثیر را در تقویت عضلات واطراف آن دارد و به این شیوه مانع  کمردرد می شوند شامل شنا، راهپیمایی در سطوح غیر شیب دار و غیر ناهموار و دوچرخه ثابت دارای پشتی کمر می باشد .متذکر می شوم این ورزش‌ها  باید بعد از ورزش های استاتیک که در بالا توضیح دادیم انجام شود و به این طریق  عضلات اطراف دیسک کمر دوباره بازسازی شده و قوی باقی ‌بمانند.

آب درمانی و راه رفتن در اّب برای درمان دیسک کمر  دارای قوانینی است که اگر اجرا نشود ممکن است مشکل شما را تشدید کند. به طور مختصر تا زمانی که متخصص طب فیزیکی به شما اجازه نداده است شنا نکنید و بیش ار ا ساعت در استخر نباشید.

درمان دیسک کمر با طب سوزنی:

امروزه طب سوزنی و در دنیای مدرن طب سوزنی الکترونیک یکی از موثرترین و بهترین درمان ها در درمان دیسک کمر می باشد . در این روش با استفاده از منافع طب سوزنی در کنار پولاریتی درمانی و کمک از تئوری های قطبیت موجب درمان بسیاری از بیماران دیسک کمر می باشد. جالب است بدانید در بسیاری از نقاط دنیا از جمله در چین و آمریکا طب سوزنی الکترونیکی انتخاب اول مردم برای درمان دیسک کمر می باشد.

درمان خانگی پارگی  دیسک کمر:

استفاده متناوب از ماساژ یخ و گرم ، استراحت در مرحله حاد بیماری ، رعایت نکاتی که در زیر به عنوان نکات اساسی درمان دیسک کمر یادآور می شویم و انجام ورزش های روزانه دیسک کمر خصوصا در مرحله بدون درد می تواند به عنوان درمان خانگی دیسک کمر به بیماران کمک کند.

درمان دیسک کمر مهره 4 و 5 :

درمان دیسک کمر مهره 4 و 5 از همه شایعتر و راحت تر از نظر تزریقات ستون فقرات است. گاهی درمان دیسک کمر مهره 5 و S1 از نظر تزریقات زیر سونوگرافی و تلوزیون های اطاق عمل یا C-Arm  سخت تر است. از همه دیسک ها مهمتر و سخت تر درمان دیسک کمر مهره L1  و L2  می باشد.

خطرناکترین دیسک کمر:

خطرناکترین دیسک کمر ، دیسک کمری است که در ناحیه بالایی کمر و دیسک L1  L2  می باشد که نزدیک نخاع می باشد و در صورت عدم درمان ممکن است منجر به صدمه به سیستم ادراری و دفعی و جنسی شود.

درمان دیسک کمر با داروی گیاهی:

منظور درمان دیسک کمر با داروی گیاهی یعنی استفاده از داروهای گیاهی که می تواند التهاب در بدن از جمله در دیسک کمر را کاهش دهد.

1- استفاده از خرمای بدون هسته بدون هسته و با قطر حدود 2 سانتی متر موجب اثرات ضد اتهابی شدید و بسیار موثرتر از پماد های موجود در بازار می شود. انچه سخت است این است که حدود یک بسته خرمای بدون هسته به مدت 48 ساعت جهت درمان گیاهی دیسک کمر و کاهش التهاب باید روی منطقه التهاب قرار گیرد.

2- زنجبیل یکی از گیاهانی است که در درمان گیاهی دیسک کمر و آرتروز ها استفاده می شود. دم نوش  آن با شدت زیاد در کاهش التهاب موثر است.

3- بید به دلیل ماده سالیسیلاتی آن در کاهش التهاب دیسک کمر تاثیر به سزایی دراد و از دیر باز به عنوان یکی از دارو ی گیاهی دیسک کمر استفتده می شده است.

مواد مضر برای دیسک کمر چیست

مواد حاوی سلانین مانند کاهو و گوجه فرنگی و سیب زمینی و مواد دارای طبع سرد در فرهنگ یرانی به خصوص شب ها می تواند درد دیسک کمر را تشدید کند. ترکیب سیاهدانه و عسل راهی برای خنثی کردن اثرات دردی این نوع ترکیبات در تحریک التهاب دیسک کمر می باشد.

بهترین داروی دیسک کمر چیست

در درمان دیسک کمر دارو درمانی نقش به سزایی دارد.

استفاده از دارو های ضد التهابی غیر استروییدی نقش مهمی در درمان دیسک کمر دارد .

داروهای شل کنند ه عضلانی مانند باکلوفن و تیزانیدین هم در درمان اسپاسم های کمر نقش مهمی دارد. در بیمارانی که دردهای انتشاری دارند استفاده از داروی گاباپنتین ویا پره گابالین و یا براندهای خارجی آن ماند لیریکا ، از بهترین داروها درمان دیسک کمر مطرح می باشند.

بهتربن درمان دیسک کمر چیست

از نظر ما بهترین درمان دیسک کمر درمان ترکیبی با توجه به جنبه های مکانیکی و التهابی دیسک کمر می باشد.

در این درمان ما از یک مجوعه ای از تخت دکامپرشن و درمان طب سوزنی و کایروپراکتیک استفاده می کنیم .

استفاده از پلاسما و ازن درمانی و رادیوفرکوانسی  از جنبه های بسیار کمک کننده دیگر ما در درمان دیسک کمر می باشد.

برای جلوگیری از ابتلا به دیسک کمر چه کارهایی باید انجام دهیم

 شیوع زیاد  کمردرد  و به خصوص دیسک کمر به علت آن است که امروزه به دلیل زندگی شهری و پشت میز نشینی و مشغله های فکری و ذهنی زیاد مردم کمتر به فعالیت فیزیکی اهمیت می دهند اما  برای نگهداری قدرت عضلات  اطراف ستون فقرات که عامل اصلی جلوگیری کننده از فتق دیسک کمر و درد سیاتیک می باشد دایما باید آنها را تقویت کرد.

ایا دیسک کمر خفیف نیاز به درمان دارد

با توجه به اینکه دیسک کمر شدید ترین بیماری کمر محسوب می شود ، و بسیاری از دیسک کمرهای شدید ابتدا خفیف بوده اند. لذا توصیه می کنیم دیسک کمر خفیف را مانند دیسک کمر شدید درمان کنید.

جراحی دیسک کمر

90 درصد بیماران دیسک کمر به درمان  های غیرجراحی که توسط متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی ، کایروپراکتیک و طب سوزنی و ازن درمانی … انجام می شود پاسخ می دهند. اما 10 درصد به این درمان ها جواب نمی دهند و نیاز به درمان جراحی دارند.  جراحی بسته دیسک کمر به کمک تکنیک های لیزری ، RF   و یا ازن درمانی از درمان های جدید با حداقل میزان عوارض بستری در بیماران محسوب می شوند. البته ممکن است از نظر شدت و وضعیت جسمانی ممکن است بیمار نیاز به جراحی دیسک کمر به صورت باز داشته باشد. دیسک کمر  هر چند بیماری نیست که به طور کامل قابل پیشگیری باشداما  توصه میشود تمام افراد سالم از برداشتن و جا به جا کردن اشیای سنگین خصوصا در وضعیتی که بیمار خم می باشد پرهیز کنند.

برنامه ورزشی منظم  نیز می تواند احتمال فتق دیسک کمر را کم کند.

در صورتی که کمر درد داشتید که داخل ران یا ساق  شما تیر می کشد، حتماً به پزشک متخصص مراجعه نمایید.